چکیده
1 - به پیروان على (علیه السلام ) که معتقد به امامت بلافصل او از طریق ((نصب ))و ((نص ))پیامبر (صلى الله علیه و آله ) هستند شیعه گفته مى شود. این اصطلاح در زمان پیامبر هم مطرح بوده و تعبیر ((شیعة على ))به کار رفته است .
2 - نخستین دوره حیات شیعه ، زمان حیات پیامبر (صلى الله علیه و آله ) است . روایات متعددى در نزد شیعه و سنى هست مبنى بر اینکه عبارت ((شیعة على ))توسط پیامبر (صلى الله علیه و آله ) رواج یافته است . کما اینکه پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله ) در طول عمر خویش بارها على (علیه السلام ) را به عنوان جانشین خویش معرفى فرمودند که اولین دفعه پس از نزول آیه ((و انذر عشیرتک الاقرین ))بود. در پایان عمر ایشان هم که واقعه غدیر خم اتفاق افتاد این معرفى تکرار شد.
3 - مرحله دوم حیات شیعه مربوط به پس از وفات پیامبر (صلى الله علیه و آله ) است . در حالى که عده اى در سقیفه مشغول تعیین خلیفه بودند شیعیان على (علیه السلام ) با اعتقاد به جانشینى او گرد او جمع آمدند که در راءس آنها مقداد، سلمان ، ابوذر و عمار قرار داشتند لکن به جهت حفظ اسلام سکوت اختیار نمودند و با حاکمان وقت همراهى کردند.
4 - دوره سوم پس از قتل عثمان و به خلاف رسیدن على (علیه السلام ) شروع مى شود. در این دوره امامت على (علیه السلام ) فعلیت بیشترى یافت و شیعه در حاکمیت سیاسى هم نقش پیدا کرد. پس از شهادت على (علیه السلام ) و صلح امام حسن (علیه السلام ) دوره حیات شیعه در عصر اموى آغاز مى شود که سخت ترین دوره حیات شیعه است . شیعیان در این دوره متحلم آزار و شکنجه و قتل و غارت مى شوند و در همین زمان است که قیام کربلا اتفاق مى افتد.
5. اولین اختلاف در شیعه زمانى اتفاق افتاد که مختار که به خونخواهى امام حسین (علیه السلام ) قیام کرده بود محمد حنفیه را به عنوان امام مهدى (عج ) معرفى کرد و در اینجا اولین انشعاب در شیعه پیدا شد. به پیروان مختار و این اعتقاد کیسانیه مى گویند.
6 - جریان دیگرى که به پیدایش فرقه اى دیگر انجامید قیام زید فرزند امام سجاد (علیه السلام ) بر ضد بنى امیه بود. پس از آنکه او به شهادت رسید پیروان او که امامت او را قبول داشتند به ((زیدیه ))معروف شدند.
7 - سومین انشعاب در زمان امام صادق (علیه السلام ) رخ داد، زیرا عده اى اسماعیل فرزند ارشد او را به عنوان امام هفتم پذیرفتند و اسماعیلیه نامیده شدند.
8 - از اوایل قرن چهارم تا اواخر قرن پنجم که خاندان بویه شیعى مذهب در دستگاه حکومت عباسى نفوذ کرد شیعه آزادى عمل بیشترى در بیان عقاید خود پیدا کرد و بسیارى از متکلمان و فقهاى شیعه مانند شیخ صدوق ، شیخ مفید، سید مرتضى ، شیخ طوسى در این زمان پدید آمدند. گسترش شیعه با حکومت حمدانیان و فاطمیین ادامه یافت ولى در دوره ایوبیان مجددا سخت گیرى بر شیعیان آغاز شد.
9 - در حکومت مغول در قرن هفتم در برخى نقاط مذهب شیعه رواج یافت . بزرگانى چون محقق حلى ، علامه حلى و خواجه نصیرالدین طوسى در همین زمان مى زیسته اند. با حاکمیت شاه اسماعیل صفوى بر ایران مذهب شیعه به عنوان مذهب رسمى اعلام شد و تلاشهاى زیادى در ترویج آن صورت گرفت . علمایى چون شیخ بهایى ، میرداماد، ملاصدرا، فیض کاشانى و علامه مجلسى در همین زمان مى زیسته اند. اما در همین وقت با حاکمیت دولت عثمانى در برخى مناطق دیگر، شیعیان مورد آزار و اذیت قرار گرفتند و مذهب شیعه که زمانى در سوریه و مصر و ترکیه رواج داشت از آن مناطق رخت بربست .
10 - در کتب فرق و مذاهب ، فرقه هاى متعددى براى شیعه ذکر شده که اکثرا جعلى است ، و تنها فرقه هاى مهم موجود شیعه سه فرق امامیه ، زیدیه و اسماعیلیه هستند که از این میان اکثریت شیعه را امامیه یا شیعیان اثنى عشرى که قائل به امامت على (علیه السلام ) امام حسن (علیه السلام ) امام حسین (علیه السلام ) و نه فرزند معصوم آن حضرت هستند، تشکیل مى دهند.
