73 فرقه (فرقه شناسی)

چند روز پیش نام فرقه از شیعیان را شنیدم که در تشییع جنازه رهبرشان در بمبئی هندوستان 18 نفر در اثر ازدحام جمعیت جان خود را از دست داده بودند ، نام این فرقه ، بُهره داوودی است.

فرقه بهره داوودی یکی از مذاهب منشعب از تشیع است که در سطح جهان چند میلیون نفر پیرو دارد. اساس این فرقه بر انتخاب داوطلبانه آن قرار گرفته است، لذا افراد هر یک از جوامع بهره، آزادانه این مذهب را پذیرفته اند و در قبول و یا رد آن آزادند.

در این مقاله علاوه بر بررسی کلی تاریخ این فرقه، برخی از اصول اعتقادی و آداب و رسوم شیعیان بهره داوودی به طور مختصر مورد بررسی قرار گرفته، تصویری کلی از وضعیت دینی این مذهب ترسیم شده است.

مقدّمه مقاله

تاریخ بهره تا زمان امامت المستنصر باالله ، خلیفه-« فاطمی با تاریخ اسماعیلیه مشترک است. پس از مرگ نابهنگام اسماعیل، فرزند بزرگ امام صادق(ع) که پنج سال پیش از شهادت امام ششم شیعیان صورت گرفت، حضرت، نص امامت را بر موسی پسر دیگر خود قرار داد. با این حال، گروهی از یاران امام صادق(ع) با این انتصاب مخالفت نموده و بر امامت اسماعیل پای فشردند. گروهی از آنان حتی منکر مرگ اسماعیل شدند و مرگ او را تقیه ای برای مصونیت از سوء قصد دشمنان دانستند. این انشعابیون سپس محمد پسر اسماعیل را امام بعدی دانستند و با عدم قبول امامت موسی کاظم(ع)، رسماً از سایر شیعیان جدا شدند. بدین سان شاخه-« نوینی از تشیع پدید آمد که پیروان آن خود را اسماعیلیان یا اسماعیلیه خواندند. در زمان خلافت هارون الرشید، خلیفه-« عباسی، به سبب خطری که نسبت به حضور محمد بن اسماعیل در بغداد احساس می کرد، وی را مورد تعقیب قرار داد. محمد چندی زندانی شد و سپس به شرط آنکه از مرکز حکومت عباسیان دور گردد، آزاد شد. وی مدتی در ناحیه-« دماوند، نزدیک ری پنهان شد و سپس به دژی در نهاوند رفت و از آنجا رهسپار سابور و فرغانه شد و در همان مکان درگذشت.

پس از مرگ محمد، اسماعیلیه به طور پراکنده تبلیغاتی را انجام می دادند تا سرانجام با روی کار آمدن حکومت فاطمیان مصر، این فرقه بسیار قدرتمند شد و مبلّغانی را به سراسر مملکت اسلامی آن زمان، اعزام نمود. پس از مرگ المستنصر، هشتمین خلیفه-« فاطمی و امام اسماعیلی ها، اختلافی بین اسماعیلیان بروز نمود؛ زیرا گروهی از آنان، نزار پسر بزرگ وی را رهبر اسماعیلیه ها دانستند و گروه دیگر، مستعلی فرزند کوچک وی را پیشوای اسماعیلیان خواندند. این امر سبب بروز درگیری سختی بین دو برادر شد و به انشعاب اسماعیلیه ها انجامید؛ به طوری که پیروان نزار نسل آقاخانیه های فعلی را تشکیل دادند (مشهورترین پیشوای آنان حسن صباح در قرن ششم هجری در زمان حکومت سلجوقیان در ایران قیام کرد و قلعه-« الموت را به عنوان پایگاه اصلی خود قرار داد) و پیروان مستعلی به -«مستعلیون-» معروف شدند که باقیمانده-« آنان امروزه به -«بهره-» موسومند. مستعلیون در قرن ششم هجری ابتدا به یمن و از آنجا به هند مهاجرت کردند و در این سرزمین سکونت یافتند؛ به طوری که هنوز بخش اعظم بهره ها در هند سکونت دارند و پیشوای آنان (داعی مطلق نایب امام بیست و یکم) نیز در شهر بمبئی اقامت دارد.

تاریخ شیعیان بهره، اسماعیلیه های مصر و طیبی های یمنی

در سال 487 ه.ق ™ 1094 م پس از مرگ المستنصر باالله ، شکافی در جامعه-« اسماعیلی ها به وجود آمد. گروهی از آنان از پسر بزرگ المستنصر، نزار تبعیت نمودند و گروهی دیگر از پسر جوان وی، احمد المستعلی پیروی کردند و از سایر اسماعیلی ها جدا شدند. پس از آنکه المستعلی در سن 28 سالگی مسموم شد و از دنیا رفت، پسرش، الا~ مر رشته-« امامت را به دست گرفت، ولی او نیز در سال 524 ه.ق ™ 1130 م طی توطئه ای از سوی دشمنان به قتل رسید. گفته می شود وی با پیش بینی مرگ خود، پسرش الطیب را مدتی پس از تولدش به عنوان جانشین خویش معرفی کرده، در همان زمان عموی خود، عبدالمجید را نایب السلطنه قرار داده بود. عبدالمجید با تصاحب حقوق دیگران، خود را محق، حامی و نگهبان واقعی خط امامت دانست و حکمرانی خود را آغاز نمود. الطیب نیز از انظار پنهان گشت.

عبدالمجید با عنوان -«الحافظ-« حکمرانی خود را شروع نمود و اگرچه جانشین اصلی و مستقیم الامر نبود، ولی سازمان مرکزی مستعلی ها (الدعوة) جانشینی بالفعل وی را پذیرفت. با این کار، شمار بسیاری از اسماعیلی های مستعلیه در سوریه و مصر، الحافظ را به عنوان حکمران خود پذیرفتند و در نتیجه خلیفه-« فاطمی، حکمرانی خود را از مصر ادامه داد. با وجود به رسمیت شناخته شدن عبدالمجید از سوی الدعوة، برخی از اجتماعات مستعلیه در مصر، سوریه و یمن خط الا~ مر و الطیب را پیش کشیدند و از آن حمایت و طرفداری نمودند و اعلام کردند الطیب ، دهمین خلیفه-« فاطمی و بیست ویکمین امام اسماعیلی در سال 1132 غیبت نموده است.

در همان زمان، اسماعیلی های مستعلی که به یمن مهاجرت کرده بودند، تحت حکمرانی زنی به نام المولاتنا حره الملکه بودند که توسط المستنصر و الا~ مر، به عنوان حجت یمن منصوب شده بود. ملکه حره زنی مسن در عین حال قدرتمند بود؛ لذا توسط سازمان مرکزی اسماعیلی های مستعلی (الدعوة) به عنوان رهبر انتخاب شد و با این کار طرفدار و حامی الطیب پسر الا~ مر که در غیبت به سر می برد، باقی ماند. ملکه حره پیش از مرگ اولین داعی مطلق مستعلی ها، سیدنا، صاحب ذوِیب بن موسی را به این مقام منصوب نمود و از آن زمان، آنها به طیبی ها مشهور شدند.

در آن زمان اجتماعات امیریه در مصر و سوریه پراکنده بودند، ولی تحت رهبری داعی مطلق سوم —که در نگاشتن جزوات مذهبی نقش مهمی داشت— توانستند نفوذ چشم گیری در کوه های هراز به وجود آورند و پس از مدتی، فعالیت آنها فراتر از مرزهای یمن گسترش پیدا کرد. طیبی ها همانند یمنی ها تاجرپیشه بودند؛ چراکه این کشور در خط سیر تجاری اقیانوس هند قرار داشت و دارای ارتباطات تجاری زیادی با شمال غربی هندوستان بود، لذا طیبی های تاجرپیشه، اجتماعات مذهبی متعددی در شهرهای ساحلی ایجاد کردند.

اسماعیلی های طیبی در هندوستان

تاریخ حضور اسماعیلیان در هندوستان و دعوت اسماعیلی در این کشور، به سال ها پیش از حمله-« سلطان محمود غزنوی به هند باز می گردد و پیش از آن نیز المعزالدین الله معد بن اسماعیل ( 319365 ه.ق) خلیفه-« فاطمی با داعی الدعاة اسماعیلی هند مکاتبه داشته است. در زمان همین خلیفه بود که اسماعیلیان بر مولتان تسلط یافتند. خلیفه المستنصر باالله نیز به داعی گری اهمیت زیادی می داد و مبلّغانی در زمان خلافت وی به هندوستان اعزام شدند.

پس از به وجود آمدن شاخه-« طیبی های مستعلیه نیز توجه به اعزام داعیان به هندوستان ادامه یافت. این امر به تدریج سبب افزایش شمار پیروان این مذهب شد و در نتیجه-« تلاش های یکی از داعیان بزرگ طیبی و کراماتی که به وی نسبت داده شد، نخست وزیر و پادشاه سید هاراج جیا سنگلیها و بهارمال نیز به این آیین روی آوردند.

پس از آن به تدریج شمار بسیاری از گجراتی های هند نیز به آیین طیبی روی آوردند و تعدادشان روز به روز فزونی یافت. در قرن پانزده میلادی بهره ها تحت آزار و اذیت سلاطین سنی مذهب گجرات قرار گرفتند؛ ولی در عین حال این اذیت و آزار قابل مقایسه با کشتار آنها در یمن در سال های بعد از آن نبود.

در آن دوره، مستعلی های هند و یمن با وجود فاصله-« جغرافیایی، همچون یک واحد عمل می کردند و تحت اوامر یک داعی که در یمن بود، انجام وظیفه می نمودند. در سال 1531 مقام داعی مطلق به یک هندی به نام یوسف نجم الدین بن سلیمان واگذار شد. وی کرسی دعوت را در یمن نگاه داشت؛ ولی جانشین وی، جلال بن حسن — که او نیز هندی بود ادارات مرکزی دعوت را به شهر گجرات منتقل نمود و از آن پس طیبی های یمن توسط نماینده-« داعی مطلق در هند رهبری می شدند؛ همان طوری که قبلاً طیبی های هند توسط نماینده داعی مطلق در یمن رهبری می شدند.

با این حال، این ترتیب چندان دوام نیافت. در سال 1538 پس از مرگ داعی بیست و ششم (داوود بن عجب شاه) بر سر جانشینی وی اختلاف افتاد و داوود برهان الدین بن قطب شاه در شهر Sidhpur هند به مقام داعی مطلق نایل آمد؛ ولی نایب داعی داوود بن عجب شاه در یمن که سلیمان ابن الحسن نام داشت، ادعا کرد وی قبلاً توسط داعی بیست و ششم به این سمت انتخاب شده است و لذا هر دو خود را داعی مطلق خواندند. این اختلاف و شکاف از آن زمان ایجاد گشت و از آن عهد طیبی های یمنی به سلیمانی ها و طیبی های هند به داوودی ها مشهور شدند.

داوودی ها که اکثریت مستعلی ها را تشکیل می دادند، به تدریج روابط تجاری و بازرگانی خود را با یمن قطع نمودند و سعی کردند جامعه خود را در هند تقویت کنند. آنها با وجود آزار و اذیت امپراتوری مغول هند، جامعه خود را گسترش دادند و جامعه-« بهره های مستعلیه، ستون های خود را در گجرات و اطراف آن استوار ساخت. کرسی دعوت نیز ابتدا برای چند سال در احمدآباد استقرار یافت و سپس به جمع نگار، ماندوی، موندار، اوجین، برهانپور و بالاخره شهر سورات منتقل گشت. ادارات مرکزی بهره ها برای چندین سال طولانی در سورات باقی ماند و در همین شهر بود که مدرسه-« دینی -«الجامعة السیفیة-» در سال 1814 م بنا نهاده شد.

در سال های بعد که فعالیت های تجاری از شهر سورات به بمبئی منتقل شد، اکثر داوودی ها نیز به بمبئی آمدند و از اوائل قرن بیستم (19201921) کرسی دعوت و سازمان مرکزی نیز به بمبئی منتقل گشت. از آن زمان تا کنون، مرکز اصلی داعی مطلق بهره ها در هندوستان باقی مانده است و بهره ها برای دیدار رهبر خود رهسپار این کشور می شوند. گفتنی است با توجه به آنکه داوودی ها بیشتر تاجرپیشه بوده اند، لذا به فرقه-« بهره مشهور گشته اند. کلمه » Vorhorvu-» نیز در زبان گجراتی به معنی تجارت است؛ البته برخی از هندوها و مسلمانان سنی نیز بهره نامیده می شوند، ولی معمولاً در هندوستان، اسماعیلی های مستعلیه داوودی به بهره ها شهرت یافته اند، هر چند که خود آنها ترجیح می دهند جامعه شیعیان اسماعیلی طیبی خوانده شوند.

سلسله مراتب دعوتبهره های داوودی

استقرار جماعات شیعیان بهره داوودی در کشورهای مختلف جهان، اگرچه تا حدودی ناشی از تلاش افراد بهره بوده است، ولی نظم و انسجام موجود در سازمان و جوامع آنها، از عوامل مهم پیشرفت این اقلیت مذهبی به شمار می رود. هر یک از جماعات بهره ها سازمانی رسمی متعلق به آنها به شمار می رود و هر کدام از بهره ها عضو این جماعات محسوب می شوند. جماعت، کوچک ترین و پایین ترین واحد در سازمان تشکیلاتی بهره ها از نظر سلسله مراتب محسوب می گردد و در حدود 470 جماعت بهره های داوودی در سطح جهان وجود دارد. داعی مطلق یا رهبر بهره های داوودی معمولاً اجازه-« ورود افراد به جماعات را صادر می کند و اساسنامه-« ویژه ای نیز برای جماعت تصویب می کند؛ البته وی مستقیماً افراد و مسئولان جماعت ها را منصوب نمی کند، بلکه در واقع اساسنامه-« انتخابات مسئولان جماعت و هیأت امنا را پیش بینی می کند. پس از انتخابات و مشخص شدن افراد، فهرست آنان نزد داعی مطلق فرستاده می شود و او تصویب نهایی را به همراه دعای خیر برای آنان ارسال می کند.

تشکیلات شاخه-« طیبی های بهره بر روی محور داعی می چرخد. آنها معتقدند نقش داعی مطلق در قرآن و همین طور در احادیث و روایات امامان اسماعیلی آمده است، ولی تفسیر این آیات باطنی است نه ظاهری و لذا داعی مطلق است که می تواند آن را استدراک نماید. همچنین آنان معتقدند هر امامی می تواند در برهه ای از زمان از دیده ها پنهان گردد؛ همان طور که امام بیست ویکم، مولانا طیب در عالم -«ستر-» به سر می برد؛ لذا به اعتقاد آنها، در حال حاضر تنها یک امام در روی زمین به صورت ناپیدا زندگی می کند که در واقع وصی و جانشین پیامبر اکرم(ص) است و مأموریت وی از طریق داعی مطلق انجام می گیرد. امام در واقع منبع خیرات، قوانین و بالاخره قدرت نهایی است؛ لذا بهره ها معمولاً هر ملکی یا مالی را که در راه خدا اهدا می کنند، به نام امام خود هبه می نمایند. از دیگر اعتقادات بهره ها این است که تا زمانی که امام در غیبت به سر می برد، نماینده-« وی به نام داعی مطلق از طرف وی کارها را انجام می دهد. سازمان مرکزی بهره ها که -«دعوت-» نام دارد نیز تعهد پیروی و اطاعت را از پیروان خود می گیرد و همان طور که امام نمی تواند بدون تعیین جانشین بمیرد، داعی مطلق نیز قبل از مرگ باید جانشین خود را تعیین نماید؛ البته این انتخاب که همانا هدایت الهی را پیشه خود می سازد، بر اساس معیار تحصیلات، آموزش های معنوی و اخلاقی انجام می گیرد و لازم نیست داعی مطلق آینده، حتماً از بین خویشاوندان داعی مطلق انتخاب گردد.

از آنجا که داعی مطلق نماینده-« ویژه امام بر روی زمین است و قدرت مطلق را از وی اکتساب می کند، بنابراین موقعیت داعی مطلق و اعتقاد به آن، از امور مهم اعتقادی و آیین دینداری در میان بهره هاست و حکمرانی داعی مطلق در بین بهره های داوودی از درجه-« اول اهمیت برخوردار است.

بهره ها داعی مطلق را معصوم، لغزش ناپذیر و دارای دانش مذهبی لازم، یعنی علم می دانند؛ از این رو، داعی با اقتدار کامل و تولیت بر تمام وجوه زندگی جامعه-« بهره ها، رئیس عالی سازمان دعوت به شمار می آید و با خودمختاری مطلق، حکومت می کند.

مکان استقرار داعی مطلق از نخستین دهه های قرن بیستم، شهر بمبئی هندوستان بوده است؛ با این حال جایگاه دعوت داوودی که به -«ضرحی-» شهرت دارد، در شهر سورات است .

دومین نفر، از نظر رتبه در جامعه-« بهره -«مأذون-» است و سومین شخص در جامعه-« بهره ها از نظر تشکیلاتی، -«مکاسر-» است که در واقع دستیار مأذون به شمار می رود. این افراد که توسط داعی مطلق منصوب می شوند، در علم باطن نیز تبحر دارند که در واقع عنصر تشکیل دهنده-« ایمان بهره هاست. گفته می شود برای رسیدن به این درجه از علم باطن، 25 تا 30 سال مطالعه لازم است.

مقام بعدی پس از -«مکاسر-» از آنِ -«مشایخ-» است. آنان که به -«حدود-» نیز معروف هستند، هجده شیخ را تشکیل می دهند و با وجود دارا بودن درجات مختلف، جملگی با عنوان بهایی -«صاحب-» خوانده می شوند. این مشایخ معمولاً به تعالیم اسماعیلی و زبان عربی تسلط دارند و در جامعة السیفیة تحصیل کرده اند. دیگر مقامی که در سلسله مراتب دعوتِ بهره های داوودی قرار دارد، نماینده-« ویژه داعی، موسوم به -«عامل-» است. این عامل ها که -«میان صاحب-» نیز خوانده می شوند، از سوی داعی در جامعه ای که در برگیرنده-« بیش از پنجاه خانوار باشد، منصوب می شوند. عامل ها ریاست جماعت های خود را بر عهده دارند و کلیه-« امور، اعم از مراسم دینی، ازدواج، تدفین، ختنه و مراسم اجتماعی با اجازه آنها انجام می شود. عاملین شهرهای مهم بهره های داوودی، همچون برهانپور، کراچی، اوجین و بمبئی معمولاً از بین بستگان مورد اعتماد داعی مطلق برگزیده می شوند.

پایین ترین مرتبه در سلسله مراتب دعوت داوودی ها -«مل-» است. ملاها معمولاً از بین افراد جامعه-« خود انتخاب می شوند و تحت نظر عاملان انجام وظیفه می کنند و در برخی اوقات و در هنگام غیبت عامل، نماز جماعت بهره های داوودی را برگزار می کنند. گاهی اوقات برخی از وظایف تبلیغی و دینی نیز به ملاها واگذار می شود.

مشایخ و ملاها معمولاً در زمینه-« خاصی به جامعه-« خود خدمت می کنند. اعطای این القاب توسط داعی صورت می گیرد و این مقامات پس از دریافت لقب های خود، صاحب عمامه های مخصوص سفیدرنگی می شوند که طی مراسم مذهبی بر سر آنها نهاده می شود.

اعتقادات اساسی

اعتقادات اساسی این فرقه، آمیخته ای از مفاهیم (تا حدودی کفرآمیز) دینی و بدعت های خاص بهره های داوودی است. آنها معتقدند:

1. تنها یک خدا وجود دارد.

2. قرآن، کتاب دینی شیعیان بهره است و کلیه-« این فرقه ها باید در فراگیری مفاهیم آن بکوشند؛ هرچند تنها داعیان و معدودی از بزرگان مذهبی به باطن قرآن وقوف دارند. حضرت محمد(ص) پیامبر خدا و حضرت علی(ع) وصی و شریک اوست و همواره جانشین پیامبر اکرم(ص) به شمار می رود.

3. امامان، مکمل پیامبران هستند؛ با این تفاوت که پیامبران مبلّغان شرایع ظاهری و امامان مبلّغان شرایع باطنی اسلام می باشند.

4. نسل شیعیان فعلی از حضرت علی(ع) نشأت می گیرد که بعد از پیامبر(ص) دارای بالاترین درجه-« تقدیس و احترام است .

5. پس از حضرت علی(ع) که مقامی بالاتر از امام دارد و -«اساس-» خوانده می شود، سایر امامان بهره داوودی عبارتند از: امام حسن (ع)، امام حسین ( ع)، امام زین العابدین ( ع)، امام محمدباقر ( ع)، امام جعفرصادق (ع)، اسماعیل ، محمد بن اسماعیل ، عبدالله ، احمد، حسین (مستور)، مهدی عبیدالله ، القائم بامرالله ، المنصور بالله ، المعزالدین الله ، العزیز بالله ، الحاکم بامرالله ، الظاهر الاعزاز دین الله ، المستنصر بالله ، المستعلی بالله ، الا~ مر باحکام الله و ابوالقاسم الطیب .

بهره ها سلسله-« خلفای فاطمی را تا الا~ مر باحکام الله به عنوان امام قبول دارند، ولی چهار خلیفه-« بعد از او، الحافظ لدین الله، الضافر بامرالله، الفائز بالله و العاضدلدین الله را امام نمی دانند. امام بیست و یکم آنها طیب ، بنا به عقیده-« بهره ها از نظر غایب شده است.

6. مقام اسماعیل از سایر امامان بالاتر است؛ چون هر امام هفتمی مقام والاتری نسبت به شش امام قبلی دارد.

7. از تمام انبیا گناه صادر شده است؛ چون آنان مراتبی که مستحق آن نبوده اند از خداوند متعال درخواست کرده اند، ولی حضرت علی(ع) و امامان نسل او هیچ گاه گناه نکرده اند؛ چون هیچ وقت از خداوند آنچه را که لایق آن نبوده اند، نخواسته اند.

8. ابلیس مرده است، ولی هر کس با امام زمان خود مخالفت کند، ابلیس است.

9. اگر امامی مرتکب فواحش یا محرمات شود، باز در مقام امامت باقی خواهد ماند.

10. آغاز ظهور ائمه از شهر مدینه بوده است و طی سال های 1000 تا 1200 میلادی این مکتب در قاهره (مبد مذهب و فرهنگ فاطمیه) ادامه یافته است.

11. به تمامی امامان از 21 به بعد، دستور داده شده است به طور مخفی و دور از اجتماع زندگی کنند.

12. از امام بیست و یکم به بعد، نمایندگان ائمه که داعی مطلق نامیده می شوند، به عنوان راهبر و راهنما از طرف ائمه برای امت اسلام منصوب شده اند.

اصول بنیادی

علاوه بر اعتقادات، بهره ها دارای چند اصل مسلم و بدیهی هستند که تمام پیروان باید این اصول را بپذیرند. آنچه از متن این اصول برمی آید، لزوم اطاعت بی چون و چرای آنان از امام حاضر و نماینده-« او، داعی پنجاه و دوم است؛ به گونه ای که طبق این قوانین، کسی که از دستورات وی سرپیچی کند، به سختی مجازات و از جامعه-« خود طرد می شود.

اصل 1

هویت یک مؤمن و حفظ این اعتبار، به درجات عقیده-« وی بستگی دارد. فرهنگ و آداب و رسوم امامان مقدس، نمایانگر و مشخص کننده-« عقیده مؤمنان است؛ لذا برای شناخت این ارزش عالی مستور در درون مؤمنان و به کارگیری آن در راه رستگاری و سعادت باید با پندگیری از اعمال و رفتار امامان گذشته، به درجه-« خلوص عقیده و ایمان افزود.

اصل 2

ایمان مؤمن و عقیده-« وی سازنده-« دین و دنیای اوست. از ابتدای ظهور اسلام تا کنون، آل محمد و داعیان پس از وی، زندگی مملو از حسن و زیبایی را به نحو احسن و برطبق مقررات مذهب انجام داده اند. در پرتو این امر، مؤمنان باید زندگی اجتماعی و شخصی خود را بر پایه-« راه و روش پیامبر و امامان قرار داده، در کلیه-« مسائل به سوی الله، پیامبر اکرم(ص) و امامان پس از وی روند و از آنها استمداد جویند.

اصل 3

فراگیری علوم و دانش های گوناگون بر هر زن و مرد مؤمن واجب و ضروری است؛ البته این امر باید طبق رویه و خط و مشی مشخص و خاصی بوده، مطابق با عزت و احترام به مؤمنان باشد. فراگیری علوم مذهبی و غیرمذهبی عمدتاً در راه تفاهم فلسفه-« اسلام و هدایت و ارشاد جامعه به سوی طریق حق به کار می رود.

اصل 4

پروردگار عالم، انسان ها را با هدفی عالی خلق کرده و امکانات گوناگونی در اختیار آنها قرار داده است؛ لذا جماعت بهره باید همواره شکرگزار خداوند باشند و در راه تشکر از معبود خود گام بردارند.

اصل 5

تمرینات جسمی در راه افزایش توانایی های فیزیکی و بدنی و توسعه-« قوای عقلی و مذهبی جوانان لازم و ضروری است؛ از این رو اجرای برنامه های مناسب ورزشی در کنار دعوت و برنامه های مذهبی، مهم و سازنده می باشد.

قوانین

جدای از اصول بنیادی، این فرقه دارای قوانینی است که از جمله-« مهم ترین آنها می توان به موارد ذیل اشاره کرد:

1. عقیده در برگیرنده-« برائت و ولایت است. عقیده خود بر پایه-« این دو امر قرار دارد؛ لذا پس از اینکه مؤمنان به صورت فردی و جمعی مفاهیم عالی این امر را دریافت نمودند، باید سر به فرمان این عقیده —شامل قوانین، معانی و احیاناً تمرینات و محرمات آن — نهند.

2. قرآن کریم معیار و الگوی هر مؤمن در تمام زندگی اش است؛ لذا تمامی مؤمنان باید ضمن قرائت روزانه آن، سعی کنند مفاهیم معنوی آن را درک نموده، این مفاهیم را به حافظه بسپارند. مؤمنان باید قرآن را سرمشق زندگی خود قرار دهند؛ همچنین کسانی که به طریقه-« قرآن عمل کرده، کل قرآن را حفظ می کنند، مستحق دریافت جوایز و پاداش هایی می باشند.

3. بر کلیه-« افرادی که افتخار خدمت به جامعه-« بهره را داشته اند و در زمره-« کارکنان آن به شمار می روند، واجب و حتمی است که از دین اسلام اطلاعات کافی داشته باشند و موجبات رضایت افراد را فراهم آورند.

4. برای انتقال مفاهیم عالی و دعوت، رهبران جامعه-« بهره باید زبان و نوشتار دعوت را به خوبی فرا بگیرند و در راه هدایت جامعه-« خود به کار برند.

5. لباس شایسته، ظاهر مناسب و در مجموع، زیبایی از مشخصات اصلی دین اسلام به شمار می رود. مؤمن باید ضمن اهمیت به این امور، زیبایی و نظافت را در زندگی روزمره خود رعایت کند.

6. تقلید کورکورانه از اعمال و رفتار سایر افراد جماعت و عدم تفکر در تعالیم مذهبی، امری ناپسند به شمار می رود؛ لذا مؤمنان باید با ایمان کامل و فکر باز به این مذهب بگروند. جماعت نیز موظف است با احداث مدارس، مساجد، مکان های عبادت، مؤسسات آموزشی و جماعت خانه ها آنان را در راه رسیدن به این ایمان قلبی یاری دهد.

7. زبان عربی، زبان اسلام و زبان همه-« مذاهب نشأت گرفته از اسلام است. برای درک کامل اسلام و مفاهیم عالی آن باید تدبیری اندیشه شود که همه-« پیروان بهره به عربی مسلط شوند و یا حداقل بتوانند از آن استفاده کنند.

8. زنان بهره باید فاطمه-« زهرا(س) را همواره سرمشق و الگوی خود قرار دهند و در حفظ شرف و حرمت خود کوشا باشند؛ آنان همچنین باید به فرزندان خود راه و رسم زندگی این چنین را بیاموزند.

9. فرهنگ اسلام یکی از غنی ترین فرهنگ های جهانی است که با بهره گیری از تعالیم اسلامی به اوج شکوفایی خود رسیده است. کسانی که با وارونه جلوه دادن این فرهنگ سعی در تقلید از سایر فرهنگ های منحط غربی دارند، دشمنان اسلام به شمار رفته، باید از جوامع اسلامی طرد شوند.

10. ازدواج برای زنان جماعت بهره امری شایسته است که در سن مناسب و برای برآورده نمودن نیازهای جنسی و معنوی هر فرد، واجب و ضروری است. زنی که از این فرمان سرپیچی کند، مؤمنه خوانده نمی شود.

11. تجارت و فعالیت های اقتصادی اموری هستند که از قرن ها پیش برای مؤمنان پسندیده به شمار رفته اند، ولی کسانی که در این زمینه ها فعالیت می کنند، باید مراقب باشند از راه راست غافل نشده، علاوه بر آن سعی کنند با توسعه-« صنعت و تجارت، جامعه و کشور خود را به خودکفایی و استقلال برسانند.

12. با توجه به اینکه کودکان جامعه، آینده سازان این فرقه می باشند، لذا تعلیمات مذهبی باید به طور کامل به آنان آموخته شود و از جمله باید مقدمات لازم برای اعزام آنان به جامعة السیفیة برای فراگیری زبان عربی، تعلیمات اسلامی و ذخایر آل محمد(ص) فراهم آید.

13. در هر شهری جماعت بهره باید فعالیت هایی در راه کمک به عموم مردم شهر خود انجام دهد.

14. جوامع بهره باید با سیاست های دولت ها در خصوص ریشه کن نمودن بیکاری، فقر و بی سوادی هماهنگ باشند.

جدای از این موارد، بهره ها نسبت به اجرای فرایض دینی خویش همچون نماز، زکات، (زکاة، صلاة، حق النفس، حق نکاح، سلامی سیدنا، دعوت، نذر مقام) روزه، حج و زیارت، جهاد، قیامت و... نیز تأکید خاصی دارند و این فرایض را به نحو احسن اجرا می نمایند.

مراسم میثاق در جامعه-« بهره ها

در سلسله مراتب بهره ها پس از شیوخ و ملاها، مردم غیرروحانی قرار دارند. هر یک از افراد بهره در جامعه-« خود، دارای جایگاه مهمی هستند؛ چرا که هر فرد بهره طی آیین رسمی خاص عضو جامعه-« بهره های داوودی می گردد. این آیین خاص که در واقع مراسم پیمان اطاعت و پیروی است، -«میثاق-» نامیده می شود. میثاق با امام الطیب و از طریق داعی یا نماینده-« داعی در جماعت ها صورت می گیرد و فرد، ضمن پذیرفته شدن در جامعه-« بهره ها متعهد می گردد از اخلاق و آیین جماعت بهره ها و همچنین از داعی مطلق در تمامی امور پیروی نماید.

مراسم میثاق توسط نوجوانان بهره (اعم از پسر و دختر) که به سن بلوغ رسیده اند، انجام می گیرد. افرادی که تازه به مذهب بهره گرویده اند نیز باید مراسم میثاق را به جای آورند. در مراسم میثاق متن قسم در برابر حضار با صدای بلند قرائت می شود و حدود بیست دقیقه طول می کشد و پس از اتمام آن، فرد در زمره-« مؤمنین جای می گیرد. وی پس از نایل آمدن به مذهب بهره داوودی از تمام مزایایی که برای اعضای جامعه بهره وجود دارد، برخوردار می گردد. در مقابل باید به تمام تعهدات خود در قبال جامعه-« بهره پایبند باشد.

تمام شیعیان بهره، همه ساله در روز عید غدیر خم در مسجد بهره های شهر خود حضور می یابند و میثاق خویش را با امام و داعی بهره ها تجدید می کنند. این میثاق در برابر خداوند و امام غایب صورت می گیرد و مؤمنان بهره در غیاب او اطاعت کامل خویش را از داعی مطلق اعلام می دارند. قوانین موجود در این میثاق که به میثاق نامه معروف است، در دوره-« رهبری داعی فعلی بهره ها، سیدبرهان الدین به صورت نوینی تنظیم شده است. داعی مطلق بر اجرای این قوانین تأکید دارد و عاملان و صاحبان دعوت در کشورهای مختلف محل سکونت بهره ها را ملزم می نماید بر قبول بی چون و چرای این امور از سوی اعضای فرقه نظارت کامل داشته باشند. محتوای کلی میثاق نامه-« فعلی بهره ها به شرح ذیل است:

1. ختنه نمودن دختران (علاوه بر ختنه پسران) که ظاهراً سابق بر این معمول نبوده است.

2. نظر دادن در کلیه-« امور زندگی بهره ها حتی خصوصی ترین مسائل زناشویی آنان توسط داعی مطلق و یا صاحب دعوتِ داعی مطلق در آن کشور.

3. مقرر نمودن ده ها مالیات و عوارض، نظیر سهم امام، خمس، مالیات فرزند، خانه، دارایی و... بر بهره ها که باید توسط صاحب دعوت اخذ و برای داعی مطلق ارسال گردد.

4. ممنوع بودن عقد و ازدواج، کفن و دفن مردگان، نامگذاری کودکان و برگزاری مراسم مذهبی در مساجد و حسینیه ها بدون اجازه-« داعی یا صاحبِ داعی مطلق در آن کشور.

5. لزوم ارسال سالانه-« مالیات ها، نذورات و هدایا به محل سکونت داعی با نظارت صاحبان دعوت.

6. عدم اجازه-« اعضای جماعت در تفسیر قوانین فعلی جماعت بهره ها. تنها صاحبان دعوت می توانند توضیحاتی در این خصوص به مردم منطقه-« خود ارائه دهند.

زندگی اجتماعی و آداب و رسوم بهره ها

یکی از شاخصه های اصلی شیعیان بهره، زندگی بسته و محدود آنان است. بهره ها سخت پایبند مراعات انزوای خودساخته شان می باشند، بدان افتخار می کنند و مؤسسات مختلفی نیز برای برآوردن نیازهای جسمی و روحی خود در کشورهای مختلف تأسیس کرده اند.

آنها برای فشرده شدن این همبستگی، علاقه-« شدیدی به پوشیدن لباس مخصوص خود دارند. مردان بهره دو نوع لباس دارند، یکی برای نماز (فته) و دیگری برای سایر مجالس و محافل. لباس دوم، لباس بلند سفیدرنگی با یک کلاه (عمامه) است. لباس فته نیز در طول دهه های گذشته از اسماعیلی های نزاری وارد فرهنگ بهره ها شده و روز به روز در حال گسترش است. امروزه هر مردی که میثاق را انجام می دهد، بر خود لازم می داند لباس فته را بر تن کند.

زنان بهره نیز لباس مخصوص به خود را دارند که بقعه یا ردا نامیده می شود. این لباس دو تکه است و امروزه پوشیدن آن بر همه-« زنان بهره الزامی است. روسری بانوان بهره دارای روبندی است که اگر آن را بیندازند، کل صورت را می پوشاند، ولی معمولاً نیمی از موهای سر آنان بیرون است. رنگ ردا معمولاً به رنگ روشن است.

مردان و زنان بهره از پوشیدن لباس تیره و مشکی ممنوع هستند و حتی در ماه محرم از آن استفاده نمی کنند؛ چراکه معتقدند با وجود امام — ولو در غیبت — و وجود داعی نیازی به ماتم سرایی نیست.

از عادات دیگری که از زمان داعی قبلی بین بهره ها رواج یافت و وی آن را اجباری نمود، کوتاه ساختن سبیل مردان و گذاشتن ریش بلند است. این امر اگرچه از نظر اداری و رسمی پذیرفته نیست، ولی اکثر مردان بهره معمولاً این قاعده و رسم را رعایت می نمایند.

مسجد بهره ها محلی عمومی برای آنان است. بهره ها معمولاً در مناسبت های مختلف و ضیافت های شام و ناهار دور هم جمع می شوند. برای بانوان محدودیتی در ورود به این مساجد نیست. آنان در طبقه-« دوم مساجد جای می گیرند و با مردان در ارتباط هستند.

در موقع صرف غذا نیز معمولاً مردان بهره غذای بانوان را توزیع می کنند. بهره ها معتقدند: هرگونه فعالیتی که مربوط به مذهب و در نتیجه مربوط به خدا باشد، باید در برابر چشمان خداوند و در خانه-« خداوند انجام گیرد، بنابراین مسجد محل تجمع عمومی آنهاست؛ البته زنان در عبادات یومیه معمولاً به مساجد نمی روند، ولی در مناسبت های عمومی همچون عید غدیر، رمضان، محرم و غیر آن، در مسجد حضور می یابند. تمام مساجد بهره ها دارای بالکن هایی هستند که مختص بانوان است و این ایوان ها به گونه ای ساخته می شوند که برای مردان بهره و بالاخص عامل جماعت قابل روِیت باشد. زنان در هنگام قاعدگی نیز از ورود به مساجد منع نشده اند، ولی به جای خواندن نماز فقط در کنار نمازگزاران در بالکن مساجد می نشینند.

بهره ها علاقه-« بسیاری به میل غذا در مساجد دارند. نسل قدیمی بهره ها از خوردن غذا از دست غیر بهره ها اکراه دارند، لذا کمتر بهره ای مشاهده می شود که دست اندرکار امور رستوران ها باشد. افراد ثروتمند جماعت نیز گاهی در مساجد غذا تهیه می کنند و افراد بهره در مسجد آن را تناول می کنند. هر مسجد دارای یک آشپزخانه و دو سالن غذاخوری (مردان و بانوان) است. آشپز اصلی باید حتماً خانمی بهره باشد و کمک آشپزها می توانند از افراد بومی و محلی انتخاب شوند.

علاوه بر مراسم فوق، بهره ها در مراسم خصوصی نیز از مساجد استفاده می کنند. دو امر مهم در دوران طفولیت انجام می گیرد که یکی در مسجد و دیگری در منزل صورت می پذیرد: اول نامگذاری بچه است که معمولاً در روز ششم تولد انجام می گیرد و در این رابطه، مراسمی در جمع بهره ها در مساجد بر پا می گردد. حادثه-« دوم که حتماً باید در منزل صورت گیرد، تراشیدن موهای بچه است که در روز هفتم انجام می شود و اگر در روز هفتم میسر نشد، در روز چهاردهم اتفاق می افتد. این مسئله تا بیست و یک روز نیز می تواند به تعویق افتد؛ در این مراسم یک بز ذبح می شود و در زمان بریدن گلوی بز، موهای بچه نیز تراشیده می شود.

از آداب و رسوم دیگر بهره ها ختنه-« دختران و پسران در سنین کودکی است که معمولاً از چهار روزگی شروع و تا چهار سالگی انجام می گیرد. بهره ها تنها گروه شیعیان محسوب می شوند که ختنه-« دختران را لازم می دانند. ختنه-« دختران به » loliterodetomy-» مشهور است و این امر در واقع تقلیدی از اجداد مصری و یمنی آنهاست که در گذشته معمول بوده و هست. در این روز والدین کودک جشنی را به طور ساده برگزار می کنند.

عرف و رسم دیگری که در بین بهره ها حاکم است، مراسم بلوغ و ازدواج است. نسل قدیمی بهره ها معتقد بودند فرزندان وقتی مراسم میثاق را انجام دادند، باید ترتیب ازدواج آنها نیز فراهم گردد؛ ولی امروزه بنا به دلایل اجتماعی و اقتصادی، سن ازدواج پس از بیست سالگی مقرر شده است. مراسم ازدواج آمیزه ای از رسوم و عادات مسلمانان هندی و هندوان است که با عقد نکاح شرعی شروع می شود؛ البته سعی شده است عقد نکاح به صورت دسته جمعی و هنگام آمدن داعی مطلق به این کشور خوانده شود؛ این مراسم به مراسم مقدس -«سیفی-» نیز شهرت دارد.

در عقد نکاح، معمولاً عروس خود مستقیماً طرف عقد قرار نمی گیرد، بلکه وکیل وی این کار را انجام می دهد و برای این منظور، قبل از قرائت عقد نکاح، داعی یا عامل، دو نفر را به منزل دختر می فرستند تا جویا شوند عروس چه کسی را وکیل خود نموده است. معمولاً پدر یا در صورت فوت وی یکی از خویشاوندان نزدیک عروس این امر را بر عهده می گیرند.

مراسم مرگ و تدفین بهره ها نیز همچون مراسم ازدواج، منحصر به خود آنهاست و داعی یا نماینده-« وی در جماعت تشریفات رایج را انجام می دهد. اموات بهره ها مثل سایر شیعیان در قبرستان مخصوص به خودشان دفن می گردند.

اعمال مذهبی بهره ها

به سبب رعایت اصل مهم باطنیه و همچنین به علت نفوذ و قدرت داعی، مراسم عبادی و اخلاقی بهره های داوودی همواره حالتی سرّی و مخفیانه داشته است؛ در عین حال آنان الگوهای عمومی و اسلامی سایر مسلمانان را نیز دارا می باشند. محدودیت ها و آزار و اذیت هایی که در طول سال های متمادی از سوی حکومت های کشورهای مختلف نسبت به بهره ها اعمال شده است، این عنصر سرّی و باطنی را در آنها تقویت کرده است؛ لذا اکثر بهره ها معتقدند که نباید خارج از مذهب بهره، کسی در مجالس، مساجد و مراسم آنها شرکت نماید و اعتقاد دارند عبادت آنها باید به صورت مخفی و سرّی انجام شود؛ البته این امر از سوی تمامی بهره ها و به طور مطلق پذیرفته نیست؛ چرا که اذان و خطبه های نمازهای جماعت آنان از بلندگوی مساجد نیز پخش می شود و حتی غیر بهره ها نیز گاهی در مجالس مذهبی آنها شرکت می نمایند؛ با این حال، ورود به مسجد و شرکت در مراسم بهره ها نیاز به اجازه-« خاصی دارد که باید از کمیته-« مساجد اخذ شود.

در درس تفسیر باطنی از قرآن مجید، همه-« بهره ها نمی توانند شرکت کنند، بلکه تنها برخی از علما و تحصیل کرده های بهره حق شرکت در این گونه کلاس ها را دارند. اکثر بهره ها به آنچه از ظاهر قرآن فهمیده می شود و آنچه داعی از باطن قرآن فاش می کند، عمل می کنند؛ بنابراین حتی در خطبه های نماز نیز چیزی از تفسیر باطن آیات گفته نمی شود.

شهادتی که فرد غیر بهره می دهد تا جزء مؤمنین بهره قرار بگیرد، معمولاً شامل اعتقاد به خدا، پیغمبر(ص)، علی(ع) به عنوان جانشین پیامبر(ص)، امام در غیبت و اطاعت محض از داعی مطلق وقت است.

بهره های داوودی نمازهای پنجگانه را همچون سایر شیعیان به جا می آوردند و جمع بین صلاتین در پیش آنها جایز است؛ ولی برخی از آداب را رعایت نمی کنند؛ برای مثال قنوت و قیام در هنگام تکبیرةالاحرام را به هیچ عنوان رعایت نمی کنند. آنان ادای کلمات را نیز ظاهر نمی سازند و پس از بلند شدن امام جماعت از رکوع یا سجده، یک نفر که پشت سر امام قرار دارد با صدای بلند الله اکبر می گوید و نمازگزاران بدون هیچ قیام یا مکثی به رکوع یا سجده رفته، بلند می شوند. از خصائص مهم دیگر بهره ها آن است که در بدو ورود به مسجد و قبل از شروع نمازهای واجب یومیه، دو رکعت نماز مختص مسجد (نماز تحیت) به جا می آورند. این دو رکعت در بین جماعت بهره الزامی است. آنان نماز جمعه را به جای نمی آورند و در صورت برگزاری آن نیز خطبه ای در آن ایراد نمی شود. در کنار مساجد بهره ها وضوخانه مخصوصی برای مردان و بانوان تدارک دیده شده است. پس از وضو، مردان، لباس مخصوص و سفیدرنگ خود را که در محل مخصوصی در مسجد نگه می دارند می پوشند و برای نماز حاضر می شوند. زنان نیز پس از وضو وارد مسجد می شوند و هیچ تشریفات خاصی در این زمینه وجود ندارد؛ ولی هنگام ورود به مسجد باید ردای مخصوص به خود را بر تن کنند. هر کدام از نمازگزاران در هنگام نماز، سجّاده-« مختص به خود را که معمولاً پارچه-« سفیدرنگ و تمیزی است، پهن نموده، بر روی آن نماز می گزارند و از مهر استفاده نمی کنند.

بهره ها ماه رمضان را به مدت یک ماه روزه می گیرند و ساعات شرعی خویش را بر اساس تقویم قمری مربوط به خود تنظیم می کنند که در زمان سلسله-« فاطمی مورد استفاده قرار می گرفته و به تقویم مصری معروف بوده است. این تقویم با تقویم قمری که در زمان خلفای راشدین استفاده می شد، کمی تفاوت دارد. بهره ها مانند سایر مسلمانان به روِیت هلال ماه با چشم غیر مسلح اعتقادی ندارند؛ از این رو، روز عید فطر را معمولاً یک یا دو روز قبل از سایر مسلمانان جشن می گیرند.

شیعیان بهره، در ماه مبارک رمضان عمدتاً نماز مغرب و عشاء را به طور جماعت در مسجد به جای می آورند و پس از نماز، روزه-« خود را با یک لیوان شیر داغ افطار می کنند. سپس غذایی را که توسط جماعت تدارک دیده شده است، تناول می نمایند. آنها در شب قدر معمولاً تا هنگام اذان صبح در مسجد می مانند تا نزول وحی الهی به پیامبر(ص) را جشن بگیرند. در صبح روز عید فطر نماز را بر پای می دارند و کل روز را به دید و بازدید عید مشغول می شوند.

داخل جامعه-« بهره یکسری مالیات های اجباری از اعضای جماعت گرفته می شود که قسمتی از آن ناشی از مذهب است و قسمتی دیگر برگرفته از ضوابط داخلی جامعه-« بهره ها.

حج نیز بر شیعیان بهره ای که استطاعت مالی داشته باشند، لازم است و سازمان مرکزی بهره های داوودی تمام تلاش خود را در برپایی این مراسم و اعطای امکانات لازم به حجاج انجام می دهد. بهره ها دو هتل در مکه و مدینه فراهم کرده اند که حجاج بهره ای در آن مستقر می شوند و راهنمایی های لازم در اختیار آنها قرار می گیرد. زیارت مقابر مقدس در عراق، ایران و مصر نیز برای بهره ها از اهمیت خاصی برخوردار است.

در مجموع می توان گفت بهره ها افرادی خموش و بی آزارند و به فرقه ای صلح طلب شهرت یافته اند. آنان جهاد در اسلام را نه به معنی مجاهدت و جنگ نظامی با شیطان ها و زورگویان، بلکه نزاع شخصی و باطنی با نفس اماره می دانند.

آنها در انجام فرایض مذهبی خود نیز سعی می کنند تا حد امکان، تضادی با سایر گروه های مذهبی پیدا نکنند؛ از این رو، در اعمال مذهبی خاص خویش هم، بر اصل انزوای خود تأکید دارند.

موقعیت فعلی شیعیان بهره

جمعیت فعلی شیعیان بهره در کل جهان بر اساس کتب منتشره توسط مرکز تبلیغ بهره ها در حدود چهار میلیون برآورده شده است که در کشورهای مختلف دنیا پراکنده اند. آنچه در این جامعه به وضوح مشخص است، نظم و نسق حاکم بر آن می باشد که سبب انسجام آن و فرمانبرداری کامل اعضا از پیشوای خود شده است. مراکز این جماعت در حال حاضر در هندوستان و شهر بمبئی می باشد، ولی در طول دو قرن گذشته گروه هایی از جماعت بهره ها عمدتاً به سبب اهداف تجاری و اقتصادی از هند به سایر کشورهای دنیا مهاجرت کرده اند که عمدتاً شامل شرق آفریقا و خاور دور می باشد. پس از جنگ جهانی دوم، گروهی از بهره ها به انگلستان، اروپا، آمریکا و استرالیا مهاجرت نموده، اقلیت هایی در این کشورها تشکیل داده اند. در حال حاضر، حدود 470 مرکز بهره در سراسر جهان وجود دارد که هر یک از این مراکز به وسیله-« قانون اساسی ای که از سوی داعی مطلق تدوین شده است، اداره می شود. هر مرکز، مجموعه ای متشکل از مسجد، مسافرخانه، مدرسه، کودکستان، سالن اجتماعات، بیمارستان و مانند آن می باشد. اجتماع شیعیان بهره تقریباً دارای هفتصد مسجد، 137 مسافرخانه، 52 بیمارستان، پنجاه کتابخانه، 21 آرایشگاه، چهارصد سالن اجتماعات، چهار دانشکده، 350 دبستان و سه یتیمخانه می باشد.

به منظور تداوم اعتقادات مذهبی فرقه-« بهره، این جامعه دارای مراکزی به نام الجامعةالسیفیة و آکادمی عربی در سورات و کراچی می باشد که عمدتاً به تربیت معلمان و رهبران بهره های نقاط مختلف، اختصاص دارند. این مراکز به سبب سطح علمی خود شهرت جهانی کسب کرده اند و به عنوان یکی از مراکز فرهنگی و آموزشی اسلامی به رسمیت شناخته شده اند. جدای از این، داعی مطلق چند بنگاه خیریه-« صدقه نیز تأسیس کرده است که به بنیاد سیفی، بنیاد یادبود دکتر طاهر سیف الدین و بنیاد برهانی کارزان حسنه مشهور هستند. تمامی این مراکز خیریه در هندوستان، پاکستان، انگلستان، سریلانکا، کنیا، اوگاندا و تانزانیا مشغول به فعالیت می باشند. درآمد حاصل از این بنیادها (بدون استفاده توسط اعضا) به طور کامل صرف خدمات عمومی و امور عام المنفعه می شود. تاکنون تنها در هند بیش از 2000 خانه توسط این بنیادها وقف و در اختیار مستمندان قرار گرفته است.

پدید آورنده : دکتر امیربهرام عرب احمدی ، صفحه 52

منبع:  پایگاه اطلاع رسانی حوزه

مطلب مرتبط:

وفات رهبر شیعیان بُهره داوودی