گسترش فرقه اسماعیلیه در قرن اخیر
آقاخان سوم یعنی«سلطان محمدشاه» که ۷۲ سال رهبری فرقه اسماعلیه را برعهده داشت، مشهورترین شخصیت این فرقه به شمار میرود. او پایه گذار نهادها و موسسات اقتصادی و فرهنگی در شبه قاره هند، و بنیان شبکه توسعه آقاخان بود. « سلطان محمد شاه»، از سال ۱۹۳۷تا ۱۹۳۹ رئیس جامعه ی ملل گردید. جامعه ملل، شکل اولیه سازمان ملل فعلی بود که توسط قدرتهای بزرگ و فاتح جنگ جهانی اول تاسیس شد ولی با شروع جنگ جهانی دوم و حمله ارتش رایش به لهستان و شوروی، جامعه ملل از هم فروپاشید.
در این میان، سنت حضور در مجامع بین المللی در فرقه اسماعلیان ادامه یافت و فرزند ارشد سلطان محمدشاه، یعنی علی خان بعدها به عنوان سفیر پاکستان در سازمان ملل برگزیده شد. شایان ذکر است رهبر فعلی فرقه اسماعیله، « کریم آقاخان» می باشد که به عنوان چهل و نهمین امام موروثی اسماعیلیه است. او یکی از ثروتمندترین انسان های روی زمین است؛ درآمد وی ۱۵۰ میلیون دلار در سال تخمین زده می شود. وی دوران کودکی خود را در نایروبی، پایتخت کنیا، سپری و سپس برای تحصیل مدت ۹ سال را در مدرسهی "له روزی" سوییس گذرانید. و در سال ۱۹۵۹ از دانشگاه هاروارد به دریافت مدرک ممتاز لیسانس در رشتهی تاریخ اسلام نایل گردید. برادر آقاخان، امین، در سال ۱۹۶۵ پس از فارغ التحصیلی از هاروارد به مقر سازمان ملل، در بخش امور اقتصادی و اجتماعی پیوست. از سال ۱۹۶۸، امین به امور مدیریت و توسعهی اساسی مؤسسات امامت پرداخته است.
کریم آقاخان، در سال های اخیر شبکه توسعه آقاخان (AKDN) که همان مدیریت و سازمان مدرن اسماعیلیه است را شکل داد و پس از آن نیز تشکیلاتی وسیع با بودجه های سنگین که دقیقاَ مشخص نیست از کجا آمده شکل داد و حالا به عنوان سی و دومین ثروتمند انگلیس تحت لوای فعالیت های خیریه در حال توسعه فرقه اسماعیلیه در کشورهای مختلف از جمله کشورهای آفریقایی است. تا جایی که گفته می شد در گردهمایی این فرقه در سال 2008 در آمریکا، 38 هزار نفر از سراسر جهان شرکت کرده اند.
کریم آقاخان روابط گرمی با خانواده پهلوی به ویژه فرح پهلوی دارد
وی نشانها و جوایزی از سازمانهای حرفهای مختلف به خاطر کار در
زمینهی معماری و حفظ بناهای تاریخی دریافت کرده است. در سال ۱۹۵۷ عنوان حضرت والا
از سوی ملکهی انگلیس و عنوان والاحضرت از سوی شاه ایران در سال ۱۹۵۹ به وی اعطا
شد.
در حال حاضر یک شرکت زنجیره ای بین المللی به نام «صندوق توسعه اقتصادی آقاخان» به عنوان محور اقتصادی این فرقه مشغول
سرمایه گذاری و اجرای طرحهای اقتصادی دراکثر نقاط جهان میباشد. کارمندان این شرکت
در حال حاضر ۱۸ هزار نفر و سرمایه آن بیش از یک و نیم میلیارد دلار تخمین زده میشود.
گفته میشود که این شبکه همچنین، گروه رسانه ای گسترده ای را تحت کنترل دارد که در
ذیل به شاخه هایی از فعالیت های آن اشاره میشود:
**گروه رسانههای نیشن Nation شامل سه روزنامه و دو هفته نامه و یک شبکه تلویزیونی وهمچنین یک شبکه رادیویی که در آفریقای شرقی و منطقه مدیترانه به جذب مخاطب و اشاعه آموزههای اسماعیلی مشغول است. همچنین وی نشریاتی در انگلیس، افغانستان، آذربایجان و برخی دیگر از کشورها دارد و حتی دیدارهایی در راستای توسعه روابط با روئسای جمهور و سران کشورهای افغانستان، پاکستان، امارات، مالزی، روسیه، آذربایجان، آمریکا، هند، فرانسه، ایتالیا، سوریه، سنگال، مراکش، اسپانیا، تاجیکستان و بریتانیا نیز داشته که تصاویرش در سطح اینترنت انتشار یافته و همچنین روابط گرمی با خانواده پهلوی به ویژه فرح پهلوی دارد.
تصاویر بدست آمده از کریم آقا خان در کنار برخی شخصیت های مهم
اهداف ذکر شده برای شبکه فرهنگی - رسانه ای آقاخان به گفته گردانندگان آن مواردی از قبیل: تقویت جامعه
مدنی، توسعه روستایی و آموزش زنان و دختران، آموزش کلان با تاسیس دانشگاهها و آکادمیهای
مختلف در سراسر جهان و . . . میباشد.
از بزرگترین اهداف شبکه آقاخان، شناسایی و جذب استعدادهای درخشان
کشورهای مسلمان و ارائه بورس به نخبگان آنان است تا به گفته مقامات این فرقه، در
آینده بتوانند فرهنگ کشورهای مسلمان را منطبق با اقتضائات تمدن غرب و گفتمان مدرن
شکل دهند.
این فرقه همچنین همکاری و سرمایه گذاری گسترده ای با شرکت «مایکروسافت» آمریکا، «بنیاد راکفلر»، «بنیاد فورد»، «دانشگاه هاروارد» و «وزارت تعاون و توسعه اقتصادی» آلمان، «آلکاتل» و «بوئینگ»، «بنیاد شل» انگلیس، «صندوق توسعه اجتماعی» ژاپن، «بانک اسکوشیای» کانادا، «سازمان تعاون کلیساهای » هلند، «کانتون» سوئیس، همکاری و روابط نزدیک با دولتهای ایالتی «گجرات و راجستان و ماهاراشترا، دهلی» هند، «جمعیت تنظیم خانواده» پاکستان، «سازمان باستان شناسی» سوریه و قزاقستان، «حکومت ولایت خودمختار کوهستان بدخشان تاجیکستان» و همکاری مستقیم با دولت «افغانستان وتانزانیا و سوریه و فیلیپین» را عملی نموده است.
از سوی دیگر، فرقه آقاخان، با انتشار کتابچه ای تحت عنوان «شبکه
توسعه آقاخان» اقدام به تشریح تاریخچه و اهداف اقتصادی - فرهنگی و اجتماعی خود در
میان بیش از پنجاه کشور و در قالب صدها شرکت و موسسه اقتصادی و فرهنگی نموده است
که در بخشی از آن چنین آمده است : «شبکه توسعه آقاخان، متشکل از گروهی از
سازمانهای غیرمذهبی، بین المللی و خصوصی است که در جهت بهبود فرصتها و ارتقای
شرایط زندگی مردم در مناطق در حال توسعه جهان، تلاش میکند که در این راستا فعالیتهای
غیرانتفاعی را در دستور کار خود قرار داده است.
این فرقه همکاری و سرمایه گذاری گسترده ای با شرکت «مایکروسافت» آمریکا، «بنیاد راکفلر»، «بنیاد فورد»، «دانشگاه هاروارد» و «وزارت تعاون و توسعه اقتصادی» آلمان، «آلکاتل» و «بوئینگ»، «بنیاد شل» انگلیس، «صندوق توسعه اجتماعی» ژاپن، «بانک اسکوشیای» کانادا، «سازمان تعاون کلیساهای » هلند، «کانتون» سوئیس، همکاری و روابط نزدیک با دولتهای ایالتی «گجرات و راجستان و ماهاراشترا، دهلی» هند، «جمعیت تنظیم خانواده» پاکستان، «سازمان باستان شناسی» سوریه و قزاقستان، «حکومت ولایت خودمختار کوهستان بدخشان تاجیکستان» و همکاری مستقیم با دولت «افغانستان وتانزانیا و سوریه و فیلیپین» را عملی نموده است.
شبکه توسعه آقاخان و جمهوری اسلامی ایران
اسماعیلیه در قرنهای اخیر، دیگر آن
گروه سرکش و یاغی که در کوهها و غارها سنگر میگرفتند و با ترورهای مخفیانه خویش،
رعب بر دل مخالفان میافکندند، نیست، بلکه دستور کار خود را بر مبنای «انطباق با
محیط و تغییرات تاریخی» بنا نهاده است. «شبکه توسعه آقاخان» فعالیتهای گستردهای
را در سطح بینالملل و همچنین جمهوری اسلامی ایران در حال اجرا دارد.
نوسازی و گسترش فرقه اسماعیلیه در قرن اخیر همزمان با شکلگیری فرقههای
استعماری «بهاییت» و «بابیت» در ایران بوده است، به نظر میرسد،
نزدیکی شعارها و آموزهای بهاییت و فرقه اسماعیلیه، مدرن، کاملاً حساب شده و تحت یک
مدیریت پشت پرده می باشد و این تشابه هیچگاه به صورت
اتفاقی رخ نداده است.
بررسی نوع تأثیرپذیری بهائیت در عقاید خود با توجه به همزمانی حمایت
انگلستان از آقاخان اول و پیدایش فرقه بهائیت میتواند زمینه این آگاهی را افزایش
دهد. به عنوان مثال فرا رسیدن قیامت که توسط
ائمه اسماعیلی مطرح شد و پایان شریعت و شروع به اباحهگری در نسخ شریعت محمدی و
تاثیر پذیری توسط باب و بعداً بهاءالله تاثیر داشته است، آنجا که طاهره قرةالعین
در بدشت (روستایی در هفت کیلومتری شرق شاهرود) قیامت کبری و نسخ شریعت را اعلام
کرد و تمام وظایف دینی را ملغی اعلام کرد. جایگزینی «جماعتخانه» در اسماعیلیه آقاخانیه
به جای «مسجد» و جایگزینی «مشرق الاذکار» در بهائیت نیز به این شباهت در مدیریت
شبکهای دامن میزند.
البته ما به هیچ وجه کافران ملحدی چون بهائیان را با فرقه اسماعیلیه مسلمان همردیف نمیدانیم و در جهت تکفیر کسی نیستیم و مرادمان از مطرح کردن این بحث، بررسی علت نزدیکی شعارهایی چون سکولاریسم و اباحهگری در طول تاریخ ... از ناحیه این دو فرقه متفاوت است که میبایست با بررسی و تحقیق، حقیقت تبیین شود و مشخص شود سرمنشأ اصلی و خط دهی از کجاست.
آقاخانیه نظام دعوتش همانند اسماعیلیان سابق نیست و مبلغ به آن معنا ندارد، در حالیکه با توجه به عمق نفوذ شبکه آقاخان در ساختارهای کشورهای مختلف، بررسی این موضوع که این شبکه چگونه از روش های اقتصادی ، اجتماعی برای جذب مخاطب استفاده میکند، ضروری است
منبع: مشرق نیوز
- سه شنبه ۸ بهمن ۹۲
- ۰۸:۰۰
- ۲۱۴۸
- ۱